संगोली रायण्णा (१५ ऑगस्ट १७९८ - २६ जानेवारी १८३१) हा भारतीय लष्करी नेता होता. [हलुमाथा कुरुबा गौडा]
कुरूबा कुटुंबा रायन्ना यांचा जन्म सांगोली, बेळगावी येथे झाला, त्यांनी 19व्या शतकाच्या सुरुवातीच्या काळात कित्तूर चेन्नम्मा या राज्यावर राज्य करत असताना कित्तूर संस्थानाच्या सैन्यात वरिष्ठ कमांडर म्हणून काम केले.
( EIC)इस्ट इंडिया कंपनीने त्याच्या बहुतेक जमिनी जप्त केल्यामुळे (1824 च्या बंडातील त्याच्या सहभागाची शिक्षा म्हणून) आणि उरलेल्यांवर भारी कर लादल्यामुळे, रायण्णाने या प्रदेशातील ब्रिटीश वर्चस्वाला विरोध करणे सुरूच ठेवले आणि चेन्नम्माचा दत्तक मुलगा शिवलिंगप्पा याला बसवण्याची योजना आखली. कित्तूरचा नवीन शासक. नियमित सैन्य उभारण्यासाठी संसाधनांचा अभाव असल्याने, त्यांनी स्थानिक शेतकर्‍यांमध्ये सैन्याची भरती केली, जे EIC वर तितकेच असंतुष्ट होते आणि 1829 मध्ये ब्रिटिशांविरुद्ध बंड सुरू केले. त्याच्या बंडखोरांनी ईआयसी प्रशासनाच्या इमारती, ब्रिटीश सैन्य आणि स्थानिक खजिना यांना लक्ष्य केले. मोठ्या शत्रू सैन्याने हल्ला होऊ नये म्हणून सतत हालचाल करत असताना. रायण्णाने स्थानिक जमीनमालकांकडून गोळा केलेला कर आणि तिजोरी लुटून मिळवलेली लूट त्याच्या बंडाला आर्थिक मदत करण्यासाठी वापरली. बंडाच्या वेळी सिद्दी नेता गजवीराने त्याला मदत केली होती.
एप्रिल 1830 मध्ये, रायण्णाला अखेर शिवलिंगप्पासह ब्रिटिशांनी पकडले, रायन्ना ब्रिटीशांचा कर्दनकाळ ठरल्याने ज्यांनी त्यांच्यावर न्यायालयात खटला चालवला आणि त्यांना फाशीची शिक्षा सुनावली. २६ जानेवारी १८३१ रोजी, वयाच्या तेहतीसव्या वर्षी, नंदगढ गावाजवळील एका वटवृक्षाला ब्रिटीश अधिकाऱ्यांनी फाशी दिली. त्याच्या मृत्यूनंतर त्याला नंदगढजवळ पुरण्यात आले. रायण्णा यांचे निकटवर्तीय सांगोली बिचुगट्टी चन्नाबसप्पा यांनी त्यांच्या समाधीवर वडाचे रोप लावले, जे आजही तेथे उभे आहे; त्यांच्या कबरीजवळ एक खांबही बसवण्यात आला होता. 21 व्या शतकात कर्नाटक सरकारने शाळा, रॉक गार्डन आणि संग्रहालयाला रायण्णा नाव दिले.
संगोळी रायन्ना यांचे नावाची महती जगभर सांगण्यासाठी एकमेव असे राष्ट्रीय समाज पक्षाचे राष्ट्रीय अध्यक्ष माजी कॅबिनेट मंत्री आमदार राष्ट्रनायक महादेवरावजी जानकर गेल्या १५ वर्षांपासून संगोळी रायन्ना यांचा राज्याभिषेक सोहळा २६ जानेवारी रोजी करीत आहेत.संगोळी रायन्ना यांची स्वराज्य यात्रा संपूर्ण कर्नाटकात काढण्यात येते त्यामुळे जनजागृती होत असल्याचे चित्र पाहावयास मिळत आहे.२६ जानेवारी २०२४ रोजी संगोळी रायन्ना यांना ज्या ठिकाणी फाशी देण्यात आली त्या कर्नाटकातील नंदगढ या ठिकाणी जाऊन असंख्य राष्ट्रीय समाज सैनिक नतमस्तक होत आहे.या निमित्ताने आद्य स्वातंत्र्यवीर स्वराज्य नायक राष्ट्रविर संगोळी रायन्ना विनम्र अभिवादन !
